Twoim najwi臋kszym wrogiem jeste艣 Ty.
Podaj dalej
Na og贸艂 s膮dzimy, 偶e w 偶yciu i w biznesie mierzymy si臋 z przeciwno艣ciami natury zewn臋trznej. Przedsi臋biorcy s膮dz膮, 偶e walcz膮 o klienta z konkurencj膮 albo z kryzysem. W 偶yciu, gdy chcemy zdrowo si臋 od偶ywia膰, na drodze staj膮 nam urodziny u kole偶anki i tort z bit膮 艣mietan膮. W ka偶dym razie na og贸艂 szukamy barier na zewn膮trz. Jednocze艣nie nie zauwa偶amy prawdziwego niebezpiecze艅stwa, kt贸re niweczy nasze plany. Tym zagro偶eniem jest nasz m贸zg.
Dzi艣 porozmawiamy o fiko艂kach mentalnych, kt贸re wywija Tw贸j m贸zg i 艂aduje Ci臋 w k艂opoty.
Pacjent z dwoma m贸zgami
To, co wiemy na temat naszego m贸zgu, zawdzi臋czamy pacjentom z uszkodzonymi m贸zgami. Lekarze, obserwuj膮c owych pacjent贸w, wyci膮gali wnioski, za co odpowiedzialna jest uszkodzona cz臋艣膰 m贸zgu. Jednak czasem dowiadujemy si臋 zaskakuj膮cych rzeczy o m贸zgu, dzi臋ki drastycznym operacjom, kt贸re wykonuj膮 sami lekarze. Jedn膮 z nich jest rozdzielenie lewej i prawej p贸艂kuli m贸zgu.
T臋 operacj臋 przeprowadzono na pacjencie o inicja艂ach P. J. Prawdziwej to偶samo艣ci P.J. nigdy nie poznali艣my. Wiemy natomiast, 偶e podczas drugiej wojny 艣wiatowej dozna艂 urazu g艂owy i 偶e cierpia艂 z powodu epilepsji. W gruncie rzeczy epilepsja to mikro wy艂adowania elektryczne na powierzchni m贸zgu. Pod ich wp艂ywem pacjenci doznaj膮 niebezpiecznych atak贸w.
Kiedy艣 epilepsj臋 leczono, rozdzielaj膮c obie p贸艂kule. Dzi臋ki temu wy艂adowania elektryczne nie w臋drowa艂y z jednej p贸艂kuli na drug膮. Pionierem tych osobliwych operacji jest noblista Michael Gazzaniga. To w艂a艣nie do niego trafi艂 P. J.
Po rozszczepienia obu p贸艂kul u P.J. wszystko wygl膮da艂o w porz膮dku. Ataki epilepsji usta艂y, a pacjenta wypisano do domu. Jednak po kilku tygodniach P.J. wraca do Gazzanigi i skar偶y si臋 na niesamowite dolegliwo艣ci. Twierdzi, 偶e gdy lew膮 r臋k膮 zapina koszul臋, prawa r臋ka guziki rozpina. Twierdzi, 偶e gdy na zakupach prawa r臋ka wk艂ada do koszyka mleko, lewa r臋ka mleko z koszyka wyci膮ga.呕eby znale藕膰 przyczyn臋 problem贸w pacjenta, Gazzaniga projektuj臋 eksperyment. Zanim opowiem Ci, na czym polega艂, musisz o m贸zgu wiedzie膰 kilka rzeczy.
Po pierwsze, twoja lewa p贸艂kula m贸zgu zarz膮dza praw膮 cz臋艣ci膮 cia艂a i odwrotnie. To znaczy, 偶e gdy podnosisz praw膮 r臋k臋, sygna艂 p艂ynie z lewej p贸艂kuli m贸zgu. Natomiast o ruchach lewej r臋ki decyduje prawa p贸艂kula m贸zgu. Po drugie o艣rodek mowy znajduje si臋 w lewej p贸艂kuli. To znaczy, 偶e tylko lewa p贸艂kula m贸zgu potrafi m贸wi膰.
Wr贸膰my teraz do eksperymentu Gazzanigi. Poniewa偶 obie p贸艂kule m贸zgu pacjenta by艂y rozdzielone, pracowa艂y one niezale偶nie. Wobec tego naukowiec m贸g艂 pokaza膰 obu p贸艂kul m贸zgu r贸偶ne zdj臋cia. Lewa p贸艂kula m贸zgu P.J. zobaczy艂a zdj臋cie kurzej 艂apy. Prawa p贸艂kula – zdj臋cie za艣nie偶onej ulicy.
Nast臋pnie Gazzaniga po艂o偶y艂 przed pacjentem inne zdj臋cia i kaza艂 mu wskaza膰 te, kt贸re najbardziej kojarz膮 si臋 ze zdj臋ciami kurzej 艂apy oraz za艣nie偶onej ulicy. Praw膮 r臋k膮 P.J. wskaza艂 zdj臋cie kury. Lew膮 zdj臋cie szuflady do od艣nie偶ania.
Do tego momentu wszystko si臋 zgadza. Lewa p贸艂kula, ta, kt贸ra zarz膮dza praw膮 r臋k膮, wskaza艂a kur臋, poniewa偶 wcze艣niej widzia艂a kurz膮 艂ap臋. Prawa p贸艂kula, ta, kt贸ra steruje lew膮 r臋k膮, wskaza艂a szufl臋, poniewa偶 wcze艣niej widzia艂a za艣nie偶one podw贸rko.
Ciekawie zrobi艂o si臋, gdy Gazzaniga zada艂 P.J. pytanie. Przypominam ci, 偶e na pytania odpowiada tylko lewa p贸艂kula m贸zgu. Ta, kt贸ra widzia艂 kurz膮 艂ap臋, ale nie widzia艂a za艣nie偶onej ulicy. Gdy naukowiec zapyta艂, dlaczego P.J. wskaza艂a kur臋, ten odpowiedzia艂 zgodnie z prawd膮: poniewa偶 kurza 艂apa kojarzy mi si臋 z kur膮. Jednak gdy Gazzaniga zapyta艂, dlaczego pacjent wskaza艂 szufl臋, lewa p贸艂kula zacz臋艂a k艂ama膰. Opowiada艂 niestworzone historie o tym, 偶e szufla kojarzy si臋 z kurzymi odchodami, kt贸re trzeba posprz膮ta膰. Co oczywi艣cie by艂o bzdur膮. Prawid艂owa odpowied藕 brzmia艂a: wskaza艂em szufl臋, poniewa偶 wcze艣niej widzia艂am za艣nie偶one podw贸rko.
Na podstawie tego i innych bada艅 Gazzaniga dochodzi do wniosku, 偶e w lewej p贸艂kuli mieszka tzw. interpreter. Czyli cz臋艣膰 m贸zgu, kt贸ra bez przerwy snuje historie na temat 艣wiata. Problem polega na tym, 偶e interpreter lubi k艂ama膰. Szczeg贸lnie je偶eli k艂amstwo pomaga mu osi膮ga膰 cele.
A jednym z celi twojego m贸zgu jest ochrona. M贸zg chroni ci臋 przed zagro偶eniami zewn臋trznymi i wewn臋trznymi. Na przyk艂ad przed p臋dz膮cym samochodem, kt贸ry mknie w twoim kierunku po ulicy oraz przed Tob膮 samym, a dok艂adnie przed kompromitacj膮. To w艂a艣nie dzi臋ki temu nie przychodzisz do pracy w dw贸ch r贸偶nych butach albo w pi偶amie. Umys艂 doskonale wie, 偶e gdy przychodz膮 ci do g艂owy dziwne pomys艂y, trzeba bi膰 na alarm. To jednak nie stanowi problemu. K艂opot w tym, 偶e zabezpiecznie w naszych g艂owach jest typu false-positive.
To oznacza, 偶e m贸zg woli bi膰 na alarm, nawet gdy nie ma takiej potrzeby. Innymi s艂owy, m贸zg woli si臋 pomyli膰 ni偶 偶a艂owa膰. Gdyby alarm w mieszkaniu by艂 zabezpieczeniem typu false-positive, to wzywa艂aby policj臋 za ka偶dym razem, gdy do mieszkania w艂amuje si臋 z艂odziej i gdyby艣 do mieszkania wchodzi艂 Ty. Tak w razie czego. M贸wi膮c inaczej: m贸zg bije na alarm, gdy masz g艂upie pomys艂y, ale bije na alarm r贸wnie偶, gdy masz ca艂kiem przyzwoite, a nawet 艣wietne pomys艂y. Dlaczego?
Poniewa偶 wi臋kszo艣膰 rzeczy, kt贸re w 偶yciu robisz, wi膮偶膮 si臋 z ryzykiem. Mo偶e Ci nie wyj艣膰, mo偶esz si臋 o艣mieszy膰, kto艣 mo偶e Cie ocenia膰 itd. M贸zg, 偶eby ci tego oszcz臋dzi膰, bije na alarm. Naturalnie, nies艂usznie.
Najciekawsze jednak jest to, 偶e m贸zg, aby ochroni膰 Ci臋 przed tymi niebezpiecznymi sytuacjami, posuwa si臋 do k艂amstwa, a szczeg贸lnie ch臋tnie korzysta z trzech rodzaj贸w konfabulacji.
Efekt Dunninga-Krugera
Pierwszy fiko艂ek mentalny, kt贸ry odwala m贸zg, nazywa si臋 efektem Dunina-Krugera. W 1999 roku David Dunning i Justin Kruger przeprowadzili s艂ynny eksperyment. Zbadali 65 uczestnik贸w i sprawdzili, jak dobrze radz膮 sobie oni w trzech p艂aszczyznach: rozwi膮zywania logicznych problem贸w, gramatyki i humoru. Badanie podzielono na dwa etapy.
W pierwszym etapie uczestnicy musieli sami oceni膰, jak dobrze wypadn膮 w ka偶dej dziedzinie. W drugiej cz臋艣ci rozwi膮zywali testy. Naturalnie w drugiej cz臋艣ci badania uczestnicy poradzili sobie r贸偶nie. Jedni lepiej poradzili sobie z logicznymi problemami, inni z gramatyk膮, a jeszcze inni z humorem. Nikogo to nie zaskoczy艂o. Zaskakuj膮ce jednak by艂y oceny, kt贸re uczestnicy wystawili sobie wcze艣niej.
Okaza艂o si臋, 偶e osoby, kt贸re s膮dzi艂y, 偶e w poszczeg贸lnych dziedzinach poradz膮 sobie 艣wietnie, wypad艂y s艂abo i odwrotnie. Osoby, kt贸re wcze艣niej s膮dzi艂y, 偶e wypadn膮 s艂abo, w rzeczywisto艣ci wypad艂y kapitalnie. I tak narodzi艂 si臋 efekt tuningu Krugera, kt贸ry m贸wi, 偶e osoby niekompetentne przeceniaj膮 swoje kompetencje, a osoby kompetentne ich nie doceniaj膮. M贸wi膮c inaczej, im mniej wiesz na dany temat, tym pewniej si臋 czujesz, a im wi臋cej wiesz, tym czujesz si臋 mniej pewnie. Zale偶no艣膰 przedstawia poni偶szy wykres.
Z czego bierze si臋 efekt Dunninga-Kurgera
Osoby, kt贸re na dany temat wiedz膮 niewiele, nie wiedz膮 jednocze艣nie, ile jeszcze musz膮 si臋 na ten temat nauczy膰. Z kolei osoby, kt贸re na dany temat wiedz膮 ju偶 ca艂kiem sporo, s膮 jednocze艣nie 艣wiadome swoich brak贸w w danej dziedzinie. Efekt Dunina Krugera to pierwsza konfabulacji, kt贸r膮 podsuwa ci Tw贸j m贸zg.
Gdy zabierasz si臋 za nagrywanie podcastu na temat, kt贸ry znasz ca艂kiem dobrze, Tw贸j m贸zg bije na alarm i ka偶e Ci przesta膰. Gdy chcesz wys艂a膰 ofert臋 do potencjalnego klienta, Tw贸j m贸zg podpowiada Ci, aby艣 da艂 sobie spok贸j. W obu sytuacjach przekonuje Ci臋, 偶e masz zbyt ma艂o wiedzy i umiej臋tno艣ci, 偶eby zrobi膰 to dobrze.
Jak pokona膰 efekt Dunninga-Krugera?
Po pierwsze u艣wiadom sobie, 偶e efekt Dunninga-Krugera istnieje. Po drugie zrozum, 偶e w膮tpliwo艣ci, kt贸re pojawiaj膮 si臋 w g艂owie, oznaczaj膮, 偶e jeste艣 osob膮 w艂a艣ciw膮, aby tym konkretnym tematem si臋 zaj膮膰. Jednak to, 偶e uporasz si臋 z t膮 konfabulacj膮, nie oznacza, 偶e m贸zg si臋 podda. On ma w zanadrzu jeszcze dwie bronie.
Present bias
Present bias to skrzywienie poznawcze, kt贸re sprawia, 偶e przywi膮zujesz wi臋cej uwagi do tera藕niejszo艣ci, ni偶 do przysz艂o艣ci. Zastan贸w si臋, co wolisz: dosta膰 ode mnie 1000 z艂otych dzi艣, czy 1400 z艂otych za rok? Wi臋kszo艣膰 os贸b w tej sytuacji bez zastanowienia wybiera mniejsz膮 nagrod臋 tylko dlatego, 偶e mog膮 j膮 dosta膰 natychmiast. Te same osoby rezygnuj膮 z wi臋kszej nagrody, poniewa偶 trzeba na ni膮 czeka膰.
Z ekonomicznego i logicznego punktu widzenia to ca艂kowicie irracjonalne. Po艣wi臋camy co艣 lepszego na rzecz czego艣 gorszego tylko dlatego, 偶e mo偶emy to mie膰 to teraz. Jednak tak wyewoluowa艂 nasz m贸zg. On nie potrafi my艣le膰 o przysz艂o艣ci. Dla wielu naszych prehistorycznych przodk贸w przysz艂o艣膰 wcale nie istnia艂a. Wstawali rano, a po po艂udniu mogli ju偶 by膰 obiadem w paszczy prehistorycznego drapie偶nika. Dlatego nauczyli艣my si臋 my艣le膰 o tera藕niejszo艣ci i ignorowa膰 przysz艂o艣膰.
Jaki to ma zwi膮zek z twoim 偶yciem i biznesem? Wi臋kszo艣膰 rzeczy, kt贸re robisz w 偶yciu, to maraton, nie sprint. To znaczy, 偶e efekty pojawiaj膮 si臋 w przysz艂o艣ci. Jednocze艣nie, 偶eby osi膮ga膰 cele, musisz co艣 po艣wi臋ci膰. A po艣wi臋cenie pojawia si臋 w tera藕niejszo艣ci. Je偶eli chc臋 mie膰 lepsz膮 kondycj臋, to musz臋 膰wiczy膰. To znaczy, 偶e zm臋cz臋 si臋 dzi艣, 偶eby poczu膰 si臋 lepiej za rok. Tak samo jest w biznesie.
Je偶eli chcesz, aby Twoja firma w przysz艂o艣ci radzi艂a sobie dobrze, dzi艣 musisz po艣wi臋ci膰 sw贸j czas na nauk臋 marketingu, albo na rozmowy z klientami. A za ka偶dym razem, gdy pojawia si臋 rozd藕wi臋k pomi臋dzy przysz艂o艣ci膮 a tera藕niejszo艣ci膮, tw贸j m贸zg podpowiada Ci: daj sobie spok贸j.
Jak pokona膰 Present Bias?
Tak samo jak w poprzednim wypadku zdaj sobie spraw臋 z tego, 偶e m贸zg odwala Ci takie numery. Poza tym przenie艣 nagrod臋 z przysz艂o艣ci do tera藕niejszo艣ci. Nie czekaj na nagrod臋, kt贸ra pojawi si臋 za p贸艂 roku. Nagradzaj si臋 wcze艣niej. Nawet za niewielkie po艣wi臋cenia. Je偶eli obiecujesz sobie, 偶e b臋dziesz ka偶dego dnia wysy艂a艂 10 ofert do potencjalnych klient贸w, to nagradzaj si臋, gdy oferty wy艣lesz. Kup sobie co艣 drobnego: czekolad臋, skarpetki, cokolwiek. Dzi臋ki temu oszukujesz sw贸j m贸zg i przekonujesz go, 偶e warto pod膮偶a膰 za celami, kt贸re s膮 odleg艂e.
Za艂贸偶my, 偶e uda艂o Ci si臋 pokona膰 efekt Dunina Krugera i Present Bias. To jest ten moment, gdy tw贸j m贸zg wyci膮ga ci臋偶kie dzia艂a.
Pessimism bias, czyli czarnowidztwo
To przekonanie, 偶e wszystko, co robisz, jest bez sensu. Czarnowidztwo dotyka nas wszystkich. S膮dzimy, 偶e szanse na sukces s膮 mniejsze, ni偶 m贸wi膮 statystyki. Na szcz臋艣cie mylimy si臋. Potwierdza to nauka. Francuscy naukowcy Mansour i Jouini poprosili uczestnik贸w eksperymentu, aby oszacowali, jak du偶e maj膮 szanse na zwyci臋stwo w grze, kt贸ra polega艂a na rzucie monet膮.
W tym wypadku statystyka i matematyka nie k艂amie. Szans臋 na wygran膮 zawsze wynosz膮 50%. Albo wypada orze艂, albo wypada reszka. Natomiast uczestnicy tego eksperymentu s膮dzili, 偶e maj膮 tylko 28% szans na wygran膮. Innymi s艂owy, statystyka m贸wi, 偶e wygrywasz w 50% przypadk贸w, natomiast m贸zg m贸wi: wygrasz tylko w 28% przypadk贸w.
Czy rzucaj膮c monet膮 mo偶esz przegra膰? Oczywi艣cie. Ale r贸wnie du偶e szanse masz na zwyci臋stwo. Jednak za ka偶dym razem, gdy pojawia si臋 cie艅 ryzyka, m贸zg zaczyna k艂ama膰 i podpowiada, 偶e szanse na wygran膮 s膮 niskie. Prawd膮 jest, 偶e we wszystkim, co robisz, szanse na powodzenie s膮 wi臋ksze, ni偶 podpowiada Ci instynkt.
Mam nadziej臋, 偶e po lekturze tego tekstu sta艂o si臋 to dla Ciebie ja艣niejsze. Chc臋, aby艣 zrozumia艂, 偶e codziennie ko艂o nosa przechodz膮 Ci wspania艂e okazje, czy to biznesowe, czy te偶 偶yciowe, tylko dlatego, 偶e m贸zg podpowiada Ci nam g艂upoty. Gdy je zauwa偶ysz i przestaniesz si臋 z nimi zgadza膰, zaczniesz cz臋艣ciej korzysta膰 z okazji, kt贸re serwuje Ci 偶ycie. I tego gor膮co Ci 偶ycz臋.